Rhywogaeth brin o siarc gydag esgyll hirion sy’n llithro ar draws gwely’r môr yw’r Maelgi. Ar un adeg roedd yn gyffredin ar draws gorllewin Ynysoedd Prydain ond mae’r Maelgi bellach Mewn Perygl Difrifol. Ar ôl dioddef dirywiad helaeth ar draws ei gynefin dros y ganrif ddiwethaf, cafwyd nifer cynyddol o adroddiadau am ymddangosiad y rhywogaeth brin hon ar hyd arfordir Cymru yn y blynyddoedd diwethaf, ac mae hyn yn rhoi gobaith am ei dyfodol.
BETH YW MAELGI (LLUOSOG: MAELGWN)
Siarc mawr, gyda chorff fflat sy’n gallu cyrraedd 2.4m o hyd yw’r Maelgi (Squatina squatina). Mae’n perthyn i deulu’r Squatinidae, sy’n cael ei ystyried fel yr ail deulu o elasmobranchs (siarcod, sglefrod a morgathod) sydd dan y bygythiad mwyaf yn y byd. Bydd Maelgwn fel arfer yn cael eu canfod dan y dŵr mewn cynefinoedd tywodlyd mewn dyfroedd arfordirol.
Yn Saesneg, gelwir y Maelgi hefyd yn ‘monkfish’ neu’n ‘angel fish’, ac weithiau bydd y siarcod hyn yn cael eu camgymryd am forgathod neu eu cam-gofnodi fel ‘Cythreuliaid y Môr’ (‘Anglerfish’).
Edrychwch ar www.angelsharknetwork.com er mwyn deall y prif fygythiadau ac i gael gwybod am brosiectau cadwraeth ar gyfer teulu’r maelgi, a hynny ar draws ei gynefin.
PEDAIR PRIF FAES Y PROSIECT
YMGYSYLLTU Â PHYSGOTWYR
Mae Pysgotwyr yng Nghymru yn stiwardiaid cadwraeth y Maelgi, ac maen nhw’n darparu data hanfodol am ymddangosiadau cyfredol a hanesyddol y rhywogaeth hon. Pysgotwyr yw’r rhai sy’n fwyaf tebygol o ddod o hyd i’r Maelgi yn nyfroedd Cymru a hynny fel dalfa ddamweiniol wrth gwblhau eu gweithgareddau pysgota arferol, felly bydd cydweithio yn ein helpu i gasglu data pwysig yn ogystal â darparu cyfleoedd i gynnal ymchwil wyddonol bellach. Mae’n bwysig nodi bod pysgota sy’n targedu’r Maelgi yn uniongyrchol yn anghyfreithlon.
Bydd cyswllt rheolaidd yn cael ei gadw trwy ddigwyddiadau anffurfiol er mwyn helpu codi ymwybyddiaeth o’r rhywogaeth a hyrwyddo’r canllaw arfer gorau sydd wedi ei baratoi ar y cyd â physgotwyr. Mae’r arweiniad yn rhoi manylion ar sut i drin a lleihau’r effaith ar Faelgwn sy’n cael eu dal ar ddamwain yn ogystal â sut i adrodd am y daliad.
Yn ystod y prosiect hwn, bydd data pysgotwyr yn gwella ein dealltwriaeth o boblogaeth y Maelgi sydd i’w chael yn nyfroedd Cymru ac yn ei dro bydd yn cyfrannu at ddiogelu’r rhywogaeth.
HANES MAELGWN
Mae Maelgwn yn dal yn brin iawn yng Nghymru, felly mae angen eich help i ddarganfod hanes y siarc prin a’i gysylltiad Cymreig! Gallwch chi helpu’r prosiect yn y ffyrdd canlynol:
Rhannwch eich straeon, atgofion a ffotograffau o Faelgwn.
Ymunwch â Sioe Deithiol Hanes Maelgwn fydd yn teithio o amgylch Cymru rhwng Ionawr a Mawrth 2019. Dewch â’ch ffotograffau, atgofion neu wybodaeth Maelgwn neu diwydiant pysgota pan oeddech chi’n tyfu i fyny a gweld sut mae’n helpu i ddarganfod hanes Maelgwn yn nyfroedd Cymru. Cyhoeddir dyddiadau cyn bo hir.
Gwirfoddolwch ar ein prosiect ymchwil Hanesyddol Maelgwn, i ddod o hyd i gliwiau mewn llyfrgelloedd, archifau ac amgueddfeydd lleol. Byddwn yn hyfforddi tîm o wyddonwyr dinasyddion mewn ymchwil archifol ac yn eu harwain trwy brosiect ymchwil 3 mis i edrych trwy llyfrgelloedd, archifau, cylchgronau hanesyddol ac amgueddfeydd am gwybodaeth Maelgwn.
Bydd gwybodaeth a gesglir trwy’r prosiect hwn yn cael ei ddigido a’i ddefnyddio i greu iBook ac arddangos Hanes Maelgwn i ysbrydoli cenedlaethau i ddysgu mwy am dreftadaeth morwrol gyfoethog Cymru.
AROLYGON GWYDDONIAETH DINASYDDION
Bydd Prosiect Maelgi: Cymru yn recriwtio deifwyr sy’n wyddonwyr-ddinasyddion a snorclwyr i gymryd rhan mewn arolygon ‘Deifio am Faelgwn’/’Dive for Angels’ ac i gasglu data mewn mannau sy’n allweddol i’r Maelgi yng Nghymru. Gall gwyddonwyr-ddinasyddion hefyd gymryd rhan yn y dasg o gasglu gwybodaeth hanesyddol trwy ymchwil archifol.
Bydd data a gesglir gan wyddonwyr-ddinasyddion yn darparu gwybodaeth hanfodol am statws, ecoleg a hanes y Maelgi yng Nghymru. At hyn, trwy gymryd rhan yn yr arolygon, byddwn yn codi ymwybyddiaeth o’r rhywogaethau ymhlith cymunedau lleol, pysgotwyr a’r cyhoedd yn gyffredinol.
CYNLLUN GWEITHREDU MAELGI CYMRU
Bydd y prosiect yn dod i ben trwy ddod â’r holl randdeiliaid at ei gilydd er mwyn datblygu Cynllun Gweithredu Maelgi Cymru, gan dynnu sylw at y camau allweddol i sicrhau dyfodol y Maelgi yn nyfroedd Cymru.
Bydd y cynllun gweithredu yn cyfrannu at y Strategaeth Gadwraeth ehangach ‘Maelgi Dwyrain Iwerydd a Môr y Canoldir’.
PROSIECT MAELGI: TÎM CYMRU
Arweinydd y Prosiect
Joanna Barker
Rheolwr y Prosiect
Ben Wray
Cydlynydd y Prosiect
Jake Davies
Cefnogir y prosiect hwn gan Lywodraeth Cymru a’r Loteri Genedlaethol trwy Gronfa Treftadaeth y Loteri
SUT I GYMRYD RHAN
Dilynwch y canllawiau
Mae’n anghyfreithlon targedu’r pysgodyn hwn, ond os digwydd i chi ddal un ar ddamwain pan fyddwch yn pysgota dylech ddilyn ein canllaw arfer gorau er mwyn ei ryddhau mewn cyflwr da.
Adrodd am Arsylliadau
Bydd cael gwybodaeth oddi wrthych chi yn ein helpu i ddeall ecoleg y Maelgi yn well yn y dyfroedd sy’n amgylchynu Cymru. Rydym yn annog unrhyw un sydd â chofnodion hanesyddol, cyfredol ac yn y dyfodol am y Maelgi yng Nghymru i adrodd am eu data.
Gellir llwytho unrhyw arsylliadau yn uniongyrchol i’r map ‘gweld Maelgi’
Gwirfoddolwr
Mae genym nifer o cyfloedd I ymuno a’r prosiect fel gwyddonydd-dinesydd gwirfoddol!
Y Cyfryngau cymdeithasol
Cadwch olwg ar ein tudalennau cyfryngau cymdeithasol i gael gwybod am ddigwyddiadau a chyfleoedd sydd i ddod er mwyn gallu dysgu mwy am y Maelgi yn nyfroedd Cymru.
SUT MAE’R MAELGI WEDI’I DDIOGELU YNG NGHYMRU